Miðvís átøk ímóti lívmóðurhálskrabba

Lívmóðurhálskrabbi er ein sera álvarsom sjúka og telist millum tey sløgini av krabbameini hjá kvinnum, ið koma oftast fyri. Í Føroyum kunnu allar gentur og kvinnur millum 12 og 28 ár lata seg koppseta ímóti lívmóðurhálskrabba, og allar kvinnur millum 25 og 60 ár fáa boðið fyribyrgjandi kanning ímóti sjúkuni

Á hvørjum ári doyggja fleiri hundraðtúsund kvinnur í heiminum av lívmóðurhálskrabba. Sambært WHO, heimsheilsustovninum hjá ST, er hetta tað slagið av krabbameini, sum krevur flest kvinnulív í landsynningspartinum av Asia og Afrika og næstflest í Amerika. Men eisini í Evropa ger sjúkan um seg. Í Føroyum fáa umleið 10 kvinnur staðfest sjúkuna árliga.

Koppseta ímóti sjúkuni
Tilboðini at fyribyrgja lívmóðurhálskrabba eru vorðin alsamt betri í Føroyum. Frá 1. desember 2012 hava allar gentur og kvinnur í aldrinum 12 til 28 ár kunnað latið seg koppseta ókeypis fyri lívmóðirhálskrabba. Treytin fyri at verða koppsett ókeypis er, at tú hevur fylt 12 ár, tá koppsetingin byrjar. Koppsetingarnar skulu verða framdar, áðrenn tú fyllir 28 ár.

Høvuðsorsøkin til lívmóðurhálskrabba er virusið Human Papillomavirus, HPV. HPV er felagsheiti fyri fleiri enn 100 ymisk sløg av virus. Summi teirra kunnu hava við sær kyknubroytingar, sum kann menna seg til krabbamein. Koppsett verður ímóti HPV, og koppsetingin fer fram hjá kommunulækna. Fyri at hon skal virka, skalt tú koppsetast tríggjar ferðir í 12 mánaðir.

Fyribyrgjandi kanning
Eitt annað átak ímóti lívmóðurhálskrabba er, at allar kvinnur í aldursbólkinum 25-60 ár fáa boðið regluliga fyribyrgjandi kanning fyri sjúkuna. Hetta verður gjørt við einari einfaldari kanning hjá kommunulæknanum. Endamálið er at diagnostisera forstig til lívmóðurhálskrabba og kunna veita viðgerð skjótast gjørligt. 

Krabbamein í lívmóðurhálsinum rakar oftast kvinnur í bestu árum og kemur meira enn so fyri hjá ungum kvinnum eisini. Kyknubroytingar kunnu vera til staðar leingi, áðrenn tær broytast til veruligt krabbamein. Kommunulæknin tekur eitt sindur av slími við lívmóðurmunnan at kanna fyri kyknubroytingar, tá kanningin verður gjørd.

Átøk muna
Nágreinilig hagtøl um lívmóðurhálskrabba finnast ikki í Føroyum, men staðfest er, men árini 1994-2006 doyðu minst 15 kvinnur av sjúkuni. Hetta merkir, at á hvørjum ári doyggja nakrar kvinnur av einari sjúku, sum til ber at fyribyrgja. Heilsufakliga metingin er, at um kvinnur taka av tilboðnum um HPV-koppseting, fer at bera til at fyribyrgja, at kvinnur fáa vandamiklu sjúkuna.