Fyribyrging

Soleiðis stendur í Krabbameinsætlanini um fyribyrging  

Sannlíkt er, at uml. ein triðingur av øllum krabbameinstilburðum kunnu fyribyrgjast. Tí er tað týdningarmikið, at vit í Føroyum fara undir tiltøk við atliti at minka um tilburðirnar og harvið deyðatalið av krabbameini.

Av tí at ein lutfalsliga stórur partur av føroyska fólkinum roykir, finst ein stórur fyribyrgingarmøguleiki har. Tað týdningarmesta er at fyribyrgja, at fólk byrja at roykja, og at fáa tey, ið roykja, geva uppat aftur at roykja. Stórur dentur má tí framhaldandi leggjast á at upplýsa um vandarnar við royking. Hóast tubbaksprísurin í Føroyum er høgur, kann umhugsast at hækka hann enn meira.  

Viðvíkjandi rørslu (og yvirvekt) er tað týdningarmikið, at tað gerst áhugavert og trygt fyri borgararnar at ganga/súkkla heldur enn at nýta bil. Rørsla eigur at hugsast inn í allar vega‐ og byggiverkætlanir í framtíðini. Hetta er eisini gagnligt frá einum umhvørvisligum sjónarmiði. Rørsla eigur eisini gerast størri partur av gerandisdegnum hjá børnum á stovnum og í skúlum.

Evidensurin fyri at frukt og grønmeti fyribyrgja krabbamein er greiður. Myndugleikar eiga tí at tryggja, at landsins borgarar longu í barnaárunum eta nógv av frukt og grønmeti. Ein góður máti at røkka øll børnum við hesum boðskapi kundi verið at geva øllum skúlabørnum frukt í skúlatíðini.

Dentur má harumframt leggjast á at upplýsa um skaðiligu árinini, sum rúsdrekka og solarium hava í mun til krabbamein. Solarium eru so heilsuskaðilig, at altjóða granskingardepilin fyri krabbamein, IARC, nýliga hevur flokkað solarium í hægsta vandabólk, ið eisini fevnir um asbest, sigarettir og arsenik. Arbeiðsbólkurin heldur, at ung undir 18 ár eiga ikki at fáa atgongd til solarium.

Til tess at fyribyrgja og minka um títtleikan av krabbameini í Føroyum hevur arbeiðsbólkurin hesi tilmæli:  

1. At solarium verður bannað fyri ung undir 18 ár.

1. 2. At dagstovnar, skúlar og arbeiðspláss geva møguleika til rørslu í minsta lagi ½ tíma dagliga. Og at myndugleikarnir hugsa rørslu inn í framtíðar vegætlanir.

   3. At prísur og atkomuleiki framhaldandi verða brúkt til at avmarka alkoholnýtsluna.

   4. At tað verður umhugsað at hækka prísirnar á tubbaki enn meira. Atlit mugu tó takast til, hvussu høgur prísurin kann verða, áðrenn fólk byrja at smugla tubbak.

   5. At myndugleikarnir miðvíst stuðla og eggja borgarunum, serliga børnum og ungum, til sunnar kostvanar. Til dømis við matpolitikki á dagstovnum og fruktskipan í skúlunum. Møguligar útreiðslur kunnu fíggjast við at hækka avgjaldið á ósunnum matvørum.

   6. At Fólkaheilsuráðið kunnar meira um vandarnar við royking, alkoholi, sólnýtslu, yvirvekt, og hvussu ein verjir seg fyri HPV‐smittu.

   7. At koppsetingin fyri lívmóðurhálskrabba fevnir um somu aldursbólkar sum í Danmark. Avgera Danmark og hini norðurlondini at víðka skipanina til aðrar aldursbólkar, eiga Føroyar at gera tað sama.